ใครบ้างจะได้ประโยชน์จากการเขียนแผนที่มโนทัศน์ (Who use Concept Mapping)


โดย ภก.ประชาสรรณ์ แสนภักดี
ศูนย์ฝึกอบรมภูมิปัญญาสู่สากล
Glocalization Training Center

       การเขียนแผนที่มโนทัศน์ (Concept Mapping) เป็นเครื่องมือที่มีประโยชน์ต่อบุคคลต่างๆ ที่จะต้องจัดการเกี่ยวกับความคิด (Idea Management) เพื่อให้เห็นภาพคร่าว ๆ เกี่ยวกับผู้คนที่จะได้ และใช้ประโยชน์ เรามาดูกันว่ามีใครบ้าง .... จากประสบการณ์ในการเป็นวิทยากรฝึกอบรมทางด้านการจัดการความคิดให้กับองค์กรต่างๆ ทั้งภาครัฐ เอกชน และประชาชน พอจะสรุปเป็นข้อมูลได้ดังนี้
       1. อาจารย์/ครู (Teacher/Lecturer) : กลุ่มแรกนี้จะใช้ในการสรุปกรอบมโนทัศน์ของเนื้อหาวิชาการ ที่จะใช้ในการเรียนการสอน รวมทั้งการผลิตเอกสารประกอบการเรียนการสอน การบรรยาย เราจะพบเห็น การใช้ Concept Mapping จำนวนมาก เช่น ผังเกี่ยวกับสิ่งมีชีวิต ในวิชาชีวะวิทยา หรือวิชาเคมี ทางด้านการแพทย์ จะเป็นประเภทผังเกี่ยวกับระบบต่างๆ ของร่างกายมนุษย์ ระบบเลือด ระบบกล้ามเนื้อ ระบบหายใน ระบบประสาท sample cmap
       2. นักวิจัย (Researcher) : จะพบเห็นการใช้กรอบมโนทัศน์ ของนักวิจัยในด้านของการเขียนกรอบแนวคิด (Conceptual framework) ของการวิจัย ซึ่งจะประกอบด้วยในเค้าโครงงานวิจัย (Proposal) รวมทั้งการ เขียนแผนที่มโนทัศน์ เมื่อดำเนินการวิจัยเสร็จสิ้น อาจจะออกมาในรูปของการพัฒนา Model หรือกรอบการพัฒนาอะไรบางอย่าง ส่วนใหญ่จะเขียนเป็นแผนผัง สิ่งนั้นก็คือ การสรุปการคิดเชิงมโนทัศน์ ออกมาเป็น แผนที่มโนทัศน์ (Concept Mapping) นั้นเอง sample cmap
       3. นักเรียน/นิสิต/นักศึกษา (Student/Learner) : กลุ่มนักเรียน นิสิต นักศึกษา และนักเรียนรู้ จะได้ประโยชน์จากการใช้แผนที่มโนทัศน์ (Concept Mapping) ในด้านการสรุปความเข้าใจของตนเอง ที่มีต่อเนื้อหาวิชาการ ที่กำลังเรียน อาจจะใช้ในขั้นตอนของการจดบันทึกการฟังบรรยาย หรือการสรุปบทเรียนจากการอ่านเอกสาร หนังสือวิชาการ รวมทั้งการสรุปคยวามเข้าใจประจำวัน จากการเข้าฟังการบรรยาย นอกจากนั้น ยังใช้ในการเตรียมตัวสอบ หรือการทำงานราย หรือการวางแผนการทำงาน sample cmap
       4. วิทยากร/นักฝึกอบรม (Trainer) : กลุ่มวิทยากรจะได้ประโยชน์จากการใช้การเขียนแผนที่มโนทัศน์ เป็นอย่างมากโดยเฉพาะในด้านของการวางแผนเชื่อมโยงเนื้อหา กิจกรรม และการกระบวนการเรียนรู้ ในทุกครั้งที่มีการฝึกอบรม เพื่อให้กระบวนการเรียนรู้ของผู้ใหญ่ (Adult Learner) เป็นไปอย่างน่าสนใจ และผู้เรียนรู้มีส่วนร่วมในกิจกรรมการฝึกอบรม นอกจากนั้นวิทยากรยังสามารถควบคุมประเด็นของ หลักสูตรให้สอดคล้องกับวัตถุประสงค์ของโครงการได้โดยใช้กรอบมโนทัศน์ sample cmap
       5. ผู้บริหาร (Administrator) : กลุ่มผู้บริหารหากเรียนรู้เครื่องมือดังกล่าวนี้ แล้วได้นำไปใช้งานอย่างจริงๆ จัง มันจะช่วยให้กระบวนการบริหารจัดการเป็นไปอย่างเป็นระบบ มีประสิทธิภาพ สามารถนำเอา Idea ที่น่าสนใจของทีมงาน มาผสมผสาน เป็นแผนที่ความคิด เชิงมโนทัศน์ นอกจากนั้น ในแง่ของมิติการบริหารเชิงกลยุทธ์ ยังสามารถนำเอา หลักการของ Concept Mapping มาใช้ในการสร้าง แผนที่ยุทธศาสตร์ (Strategic Map) เพื่อเป็นกรอบในการบริหารเชิงกลยุทธ์ได้ด้วย sample cmap
       6. ผู้บริหารเว็บไซต์ (Web master /Web Administrator) : กลุ่มผู้ดูแลระบบเว็บไซต์จะได้ประโยชน์อย่างมากมายจากการใช้เครื่องมือการเขียนแผนที่มโนทัศน์ (Concept Mapping) เนื่องจากในการจัดการเว็บไซต์ นั้น สิ่งที่สำคัญมากๆ คือการมีแผนผังของเว็บไซต์ (Site map) ซึ่งจะเป็นประโยชน์ในการเฝ้าติดตามเว็บไซต์ และวางแผนการพัฒนาอย่างต่อเนื่อง sample cmap
       7. ผู้จัดการความรู้ (Knowledge Manager - KM Manager ) : ในการจัดการความรู้ (Knowledge Management- KM) ขององค์การแห่งการเรียนรู้ (Learning Organization) มีสิ่งที่สำคัญสิ่งหนึ่งก็คือ การจัดทำแผนที่ความรู้ (Knowledge Map) ซึ่งการจัดทำแผนที่ความรู้จะมีอยู่ทั้งหมด 5 ประเภทประกอบด้วย
   (1) Knowledge siurces map (2) Knowledge asset maps (3) Knowledge structure maps (4) Knowledge application maps (5) Knowledge development maps
       8. ตำรวจ สืบสวนสอบสวน (Policeman) : การสรุปสำนวนคดีความต่าง ๆ บางครั้งข้อมูลและหลักฐานสลับซับซ้อน ยากที่จะเข้าใจ การใช้แผนที่มโนทัศน์ จะช่วยให้ทีมสอบสวน เข้าใจปัญหาได้ง่ายขึ้น รวมทั้ง การสื่อสารภายในทีมงานจะเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ และเป็นระบบ สามารถวิเคราะห์และเชื่อมโยงสาเหตุต่างๆ การสรุปคดีทำได้ง่ายขึ้น
       9. ทหาร : การวางแผนการรบ หรือการวางแผนทางยุทธศาสตร์ (Strategic Plan) หากได้อาศัยเครื่องมือทางความคิดอย่างการเขียนแผนที่มโนทัศน์ (Concept Mapping) มันจะทำให้การทำงานทางความ คิดเป็นไปอย่างมีระบบ งานยุทธศาสตร์ ก็จะเป็นยุทธศาสตร์ อาจจะเรียกใหม่ว่า Strategic Concept Mapping ก็ได้สำหรับการนำไปใช้ในกิจการทหาร sample cmap
       10. นักขาย (Saleman) : การทำงานของนักขายหรือนักธุรกิจอิสระ เช่น นักขายในระบบตลาด MLM หรือตลาดแบบเครือข่ายหลายชั้น (Multi Level Marketing) จะได้ประโยชน์อย่างมากจากการประยุกต์ หลักการในการเขียนแผนที่มโนทัศน์ไปใช้งาน เนื่องจาก การการนำข้อมูลของคุณลูกค้า และผู้มุ่งหวังมาเขียนเป็นผังมโนทัศน์ จะทำให้มองเห็นภาพรวม และเห็นโอกาสซ่อนอยู่ในผังมโนทัศน์ นั้น
                11. นักเขียน (Writer) : การจะเป็นนักเขียนที่ประสบความสำเร็จจะต้องอาศัยความคิดที่สร้างสรรค์ และคิดเชิงระบบ มองเห็นเรื่องราวตั้งแต่ต้นจนจบ กรอบของแผนที่มโนทัศน์จะทำให้นักเขียน เน้น ประเด็นสำคัญ และเชื่อมโยงเรื่องราวต่างๆ เข้าด้วยกันอย่างลงตัว กลืนกันเป็นเนื้อเดียว ดูสาระที่นุ่มนวล การวางตัวเอกของเรื่อง การสร้างสถานการณ์ การกำหนดสถานที่ เป็นไปอย่างสอดคล้องกัน
       12. ผู้เขียนบทละคร : การเขียนบทละคร เพื่อการดำเนินเรื่องอย่างสนุกจะต้องอาศัยการวางเค้าโครงอย่างมีระบบ การเขียนแผนที่มโนทัศน์จะช่วยให้นักเขียนบทละครมีความสมบูรณ์ ในเชิงของเหตุการณ์ และเนื้อหา เรื่องมีความต่อเนื่อง ขึ้นต้น ดำเนินเรื่อง และจบอย่างเป็นระบ เชื่อมโยงเหตุการณ์ (Link) ได้ลงตัว sample cmap
       13. นักคิด นักฝัน (Dreamer) : คนที่ชอบคิด ชอบฝันและมีจินตนาการ หากอาศัยการเขียนแผนที่มโนทัศน์ มันจะช่วยให้ความคิดที่ล่องลอยออกมาเป็นระบบเป็นภาพ (Visaulize thinking) นำไปสู่การแปลง เป็นภาพความจริงขึ้นมาได้ หากเราได้ฝึกเขียนแผนที่มโนทัศน์ อยู้บ่อยๆ อย่างต่อเนื่องก็จะทำให้เราได้บันทึกภาพฝันจำนวนมาก sample cmap
       14. รัฐมนตรี/นายกรัฐมตรี (Minister / Prime Minister) : สำหรับการประยุกต์ใช้ แผนที่มโนทัศน์ ของรัฐมนตรี หรือนายกรัฐมนตรี เป็นสิ่งสำคัญมากๆ เนื่องจากคนระดับแกนนำในการบริหารประเทศ จะต้องใช้พลังปัญญา ในการคิดเชิงมโนทัศน์ (Conceptual Thinking) คิดเชิงระบบ (System Thinking) มีการบูรณาการความคิด (Idea Integration) ดังนั้นแล้วการเขียนแผนที่มโนทัศน์จึงเป็นเรื่องที่มีความสำคัญ เป็นอย่างยิ่งที่นักการเมือง นักบริหารควรจะนำมาใช้ในการบริหารงาน ทางความคิด sample cmap
       15. นักข่าว (Reporter/Corespodence) : นักข่าวเวลาจะเขียนข่าวจะต้องอาศัยการรวบรวมเรียบเรียงเรื่องราว ที่เกี่ยวข้องเพื่อการนำเสนอเหตุการณ์ต่อผู้อ่าน นักข่าวหากมีความเข้าใจ และทำเป็น การเขียนแผนที่มโนทัศน์จะช่วยให้การทำงานของนักข่าวมีระบบง่ายในการทำงาน สื่อความหมายของข่าวออกมาได้อย่างมืออาชีพ หลักสูตรปริญญาตรี ทางด้านสื่อสารมวลชนจึงควรจะได้เรียนรู้เรื่อง การเขียนแผนที่มโนทัศน์ เป็นอย่างยิ่ง sample cmap
       16. คุณผู้อ่าน...... แล้วคุณผู้อ่านหละจะใช้มันทำอะไรกับชีวิต ........ เติมลงไปในบรรทัดนี้ได้เลยครับ

ศูนย์ฝึกอบรมภูมิปัญญาสู่สากล - ขอนแก่น
Glocalization Training Center